Δεύτερο συνθετικό της λέξης “ὑπεύθυνος” είναι το ουσιαστικό “(ἡ) εὔθυνα” (γενική “τῆς εὐθύνης”, απ’ όπου, με αναλογικό σχηματισμό, προέκυψε νέα ονομαστική “(ἡ) εὐθύνη”). Mε τη σειρά της, η “εὔθυνα” προέρχεται από το ρήμα “εὐθύνω” (ή “ἰθύνω”), που αρχική σημασία έχει “κάνω κάτι να είναι ευθύ, ίσιο”, και κατ’ επέκταση “διευθύνω”, “κυβερνώ”. Έτσι, “εὔθυνα” είναι η ενέργεια τού να κάνει κάποιος κάτι να είναι ευθύ, και κατ’ επέκταση η διόρθωσή του (όταν δεν είναι ευθύ) – στην αρχαία Αθήνα, μάλιστα, είχε την ειδικότερη σημασία του απολογισμού, της λογοδοσίας στην οποία υπέκειτο κάθε δημόσιος λειτουργός κατά την ολοκλήρωση της δημόσιας υπηρεσίας του.
Ο “ὑπεύθυνος” ήταν ο υπόλογος, ο υπόχρεος σε λογοδοσία, και με μια ειδικότερη σημασία ο ένοχος, ενώ ο “ἀνεύθυνος” ήταν (σε σαφή διαφοροποίηση από τη σημερινή σημασία) εκείνος που δεν φέρει ευθύνη για κάτι, που δεν έχει να δώσει λόγο για κάτι, και κατ’ επέκταση ο αθώος.
Η αντίθεση μεταξύ “ὑπεύθυνου” και “ἀνεύθυνου” φαίνεται ανάγλυφα σε μια ομιλία του αγ. Επιφανίου Κύπρου για το Μέγα Σάββατο, όπου θα συναντήσουμε έναν εκπληκτικό καταιγισμό ρητορικών αντιθέσεων: “Μετὰ τῶν δούλων ὁ ∆εσπότης· μετὰ τῶν νεκρῶν ὁ Θεός· μετὰ τῶν θνητῶν ἡ ζωή· μετὰ τῶν ὑπευθύνων ὁ ἀνεύθυνος· μετὰ τῶν ἐν σκότει τὸ ἀνέσπερον φῶς· μετὰ τῶν αἰχμαλώτων ὁ ἐλευθερωτής· καὶ μετὰ τῶν κατωτάτω ὁ ὑπεράνω τῶν οὐρανῶν”.
Στη φράση “μετὰ τῶν ὑπευθύνων ὁ ἀνεύθυνος”, ως “ὑπεύθυνοι” νοούνται οι άνθρωποι, όντας υπόχρεοι σε λογοδοσία, ενώ ως “ἀνεύθυνος” νοείται ο Χριστός, όντας μη υπόλογος σε κάτι, και επομένως αθώος.
Τώρα, το επίθετο “ὑπεύθυνος”, όταν συντασσόταν με δοτική, είχε την ειδικότερη σημασία “εκείνος που υπόκειται σε κάτι”.
Στο απόσπασμα του Θεοτοκίου, επομένως, με το οποίο ξεκινήσαμε, η φράση “τοὺς ὑπευθύνους τῇ ἁμαρτίᾳ” θα πρέπει να αποδοθεί ως “εκείνους που υπόκεινται στην αμαρτία”, ενώ συνολικά το απόσπασμα που παραθέσαμε μπορεί να αποδοθεί ως εξής: “διότι εσύ [Παναγία], γεννώντας τη σωτηρία, έσωσες εκείνους που υπόκεινται στην αμαρτία [δηλ. τους ανθρώπους]”.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου