Ο,τι και να λενε,ο,τι και να ισχυει,τουτο μονο κρατηστε.Η ΕΞΟΔΟΣ του Μεσολογγιου αποτελει,ισως,την κορυφαια και την πλεον συγκινητικη στιγμη του Αγωνα του Εθνους μας για λευτερια.

10 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1826.

Λενε πως ετρωγαν αλογα, σκυλια, γατες και ποντικια για να επιβιωσουν.

Λενε πως οι μανες εσφαζαν τα μωρα τους για να μη πεσουν στα χερια του οχτρου και μετα αυτοκτονουσαν με το ιδιο ματωμενο μαχαιρι.

Λενε πως ενας Τουρκος πηγε να σκυλεψει το αψυχο κορμι ενος παιδιου και η μανα, αφου εβγαλε το μαχαιρι που ειχε χωσει πριν λιγο στο στηθος της, τον εσφαξε.

Λενε πως ο ηχος της εκρηξης απο την ανατιναξη τρανταξε τον Αδη και ταραξε τον Χαρο.

Γιατι ο Χαρος ακουσε την εκρηξη και περιμενε τους Μεσολογγιτες, μα πιοτεροι Τουρκοι κατρακυλησαν κατω εκει θαρρω.

Λενε πως η Φρουρα του Μεσολογγιου αριθμουσε 3.500 αντρες Ρουμελιωτες και Σουλιωτες χωρισμενους σε τρεις ομαδες με ομαδαρχες τους Κιτσο Τζαβελα, Νοτη Μποτσαρη και Δημητρη Μακρη.

Λενε πως δυο ξενοι αιχμαλωτοι που ειχαν αποδρασει προδωσαν την ΕΞΟΔΟ.

Λενε πως στην ΕΞΟΔΟ οι γυναικες θα ντυνονταν με αντρικα ρουχα και θα επαιρναν στην πλατη τα μωρα τους. Οι αντρες θα ανοιγαν τον δρομο με το σπαθι στο χερι.

Λενε πως τελειωναν οι οβιδες κι ενας Μεσολογγιτης εφραξε με το κορμι του τη μπουκα του κανονιου και το πυροδοτησε.

Λενε πως τη νυχτα του Λαζαρου το Μεσολογγι ανεστησε την Ελλαδα.

Λενε πως τα βολια και οι οβιδες που χαλασαν οι οχτροι μπορουσαν να καλυψουν τη γη ολακερη τρεις φορες, μα παλι το Μεσολογγι δεν επεφτε.

Λενε πως τις νυχτες οι Μεσολογγιτισες τραγουδουσαν τραγουδια θαρρους για τους αντρες τους.

Λενε πως οι γενναιοι εβγαιναν απο τα τειχη και κοροϊδευαν τους απεκει για να τους εκνευρισουν.

Λενε πως οι Τουρκαλβανοι επιαναν κουβεντα με τη Μεσολογγιτικη φρουρα...

- Ε ωρε καταραμενοι, δεν γροικαμε πια τα γαϊδουρια σας. Τα φαγατε κι αυτα; Κοντα σιμα ειναι ο χαμος σας.

- Κοπιαστε να σας σφαξουμε κι εσας. Εμεις πειναμε και Τουρκους τρωμε με χαρα.

Λενε πως ο Βυρωνας αγαπησε τοσο πολυ το Μεσολογγι που εδω αφησε την τελευταια του ανασα. Γιατι εδω θεωρησε πως ειναι η πατριδα του πλεον.

Λενε πως μετα την ΕΞΟΔΟ θεριεψε το φιλελληνικο κινημα.

Λενε πως απο τους 11.000 περιπου Μεσολογγιτες που ηταν μεσα απο τα τειχη, οι 3.500 μπορουσαν να πολεμησουν. Κι ομως φανταζαν μυριαδες.

Λενε πως καθε μερα πεθαιναν 150 απο τους δικους μας.

Ο,τι και να λενε, ο,τι και να ισχυει, τουτο μονο κρατηστε.

Η ΕΞΟΔΟΣ του Μεσολογγιου αποτελει, ισως, την κορυφαια και την πλεον συγκινητικη στιγμη του Αγωνα του Εθνους μας για λευτερια. Συγκαταλεγεται δε, στις σημαντικοτερες στιγμες της παγκοσμιας ιστοριας.

Ολα αυτα εγιναν τη νυχτα του Λαζαρου στις 10 του Απριλη του 1826, ξημερωματα Κυριακη των Βαϊων.

Ο πατερας αντικρυζε για τελευταια φορα τη θυγατερα. Ο αδελφος αγκαλιαζε για τελευταια φορα την αδελφη. Η μανα θηλαζε για τελευταια φορα το μωρο. Ο γιος φιλουσε για τελευταια φορα το χερι του πατερα.

- Καλη ανταμωση στον αλλο κοσμο!

Στη μπαρουταποθηκη κατω απο τον προμαχωνα του Μαρκου Μποτσαρη, ο Χρηστος Καψαλης (Ελληνας προυχοντας και πολεμιστης) συγκεντρωσε 400 ψυχες (γυναικες, παιδια, ασθενεις και γηραιους). Αποφασισαν να μην παραδοθουν, αλλα να θυσιαστουν. Ολη τη νυχτα εψελναν νεκρικες ακολουθιες. Ο Καψαλης κρατουσε σφιχτα στο χερι ενα αναμμενο δαδι ολη νυχτα. Τα χαραματα, οταν οι Τουρκοι μπηκαν στην Ιερη Πολη, ο Καψαλης αναφωνησε ''Μνησθητι μου Κυριε'' και αφησε το δαδι πανω στα βαρελια με το μπαρουτι……

Και η φωτια εσμιξε τη γη με τον ουρανο. Κι εφτιαξε μονοπατι να περασουν οι ηρωες στην αιωνιοτητα.

Και μπηκαν στην Ιερη Πολη οι Τουρκοαιγυπτιοι και οι Τουρκαλβανοι. Και εσφαζαν. Εσφαζαν. Εσφαζαν. Η φρικη ηταν ανειπωτη. Το αιμα ετρεχε γοργα σε ολα τα σοκακια και συναντησε τη θαλασσα. Εκοκκινησε κι αυτη. Οχι απο ντροπη μα απο φρικη. Κι ομως, οι Μεσολογγιτες πολεμανε με λυσσα.

Ο Κιουταχης θωρει αποσβωλομενος κι ο Ιμπραημ δαγκωνει τα χειλια του απο οργη.

Η κολαση ειναι εδω στη γη. Η κολαση ειναι στο Μεσολογγι του Απριλη του 1826. Η κολαση.

''Σε πηρα μπρε Μεσολογγι, μα με νικησες'', αναφωνησε ο Κιουταχης μολις μπηκε στην Ιερη Πολη.

Η απελευθερωση του Μεσολογγιου υπογραφηκε στις 2 Μαϊου του 1829.

Το 1937 ανακηρυχθηκε ως Ιερη Πολη.

Μια τιμητικη και ενδοξη διακριση που καμια αλλη πολη στον κοσμο δεν φερει.

Κι ο Διονυσιος Σολωμος αγναντευοντας απο τη Ζακυνθο την ανταρα και το δεος του Μεσολογγιου εγραψε τον Υμνο εις την Ελευθερια

Οι Μεσολογγιτες πεθαινουν μα δεν προσκυνανε.

Και η πομπη του Σαββατου, η αναπαρασταση της ανατιναξης και η πομπη της Κυριακης, δεν ειναι γιορτες.

Ειναι μνημοσυνα.

Ο αγωνας ηταν ανισος.

Ηταν ανισος για τους οχτρους.

Γιατι εκεινοι ηταν πολυ ''λιγοι'' σε σχεση με εμας.

Πολυ ''λιγοι''.

Και η ιστορια το εγραψε.

Και ολακερος ο ντουνιας το εμαθε.

Και η γης ηπιε το αιμα των νεκρων.

Και οι νεκροι δοξαστηκαν ως Ελληνες.

Γιατι αν εισαι τετοιος Ελληνας εισαι και ηρωας.

Μα καλυτερα απ' ολους το ειπε ο Εθνικος μας ποιητης.

''Τα ματια μου δεν ειδαν τοπον ενδοξοτερον απο τουτο το αλωνακι''.

Λάμπρος Λιάπης.