Θεσσαλονίκη-Η μικρή εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος

  

Στη συμβολή των οδών Εγνατίας και Παλαιών Πατρών Γερμανού, ανάμεσα στον ναό της Παναγίας Γοργοεπηκόου και στον ναό της Υπαπαντής, βρίσκεται η μικρή εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος που ανήκει σε έναν σπάνιο αρχιτεκτονικό τύπο, αυτόν του εγγεγραμμένου τετράκογχου: εντός του τετράγωνου σε κάτοψη κτηρίου εγγράφονται τέσσερις ημικυκλικές κόγχες, μία εκ των οποίων είναι η αψίδα του Ιερού Βήματος, η οποία εξωτερικά είναι ημιεξαγωνική. 

 Στη δυτική πλευρά του οικοδομήματος είναι προσκολλημένος νάρθηκας, ο οποίος όμως αποτελεί νεότερη προσθήκη (κατασκευάστηκε το 1936). Ο κυρίως ναός καλύπτεται από μεγάλο και υψηλό οκτάπλευρο τρούλο, ο οποίος κοσμείται από επάλληλα τόξα και από πλίνθινους ημικίονες. Η λασπόκτιστη τοιχοποιία του μνημείου συνίσταται από αργούς (ακατέργαστους δηλαδή) λίθους στη βάση και από πλίνθους στο ανώτερο τμήμα.

  Η ανέγερση του ναού της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, βάσει ενός νομίσματος που βρέθηκε τοποθετημένο στον τρούλο, πραγματοποιήθηκε γύρω στο 1350. Αξιοσημείωτο είναι ότι στο εσωτερικό της εκκλησίας, κάτω από το δάπεδο της βόρειας και της νότιας κόγχης, καθώς και στον νάρθηκα, αλλά και στον περιβάλλοντα του κτηρίου χώρο, εντοπίστηκαν τάφοι, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι αρχικά ήταν ταφικό μνημείο. 

  Επιπλέον, αποκαλύφθηκε μία μικρή μολύβδινη λειψανοθήκη, η οποία αποτελούσε το εγκαίνιο του ναού· από δύο εγχάρακτες επιγραφές σε αυτή προέκυψε ότι ο ναός κτίστηκε προς τιμή της Παναγίας. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας είναι σίγουρο ότι το μνημείο δεν μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος, προφανώς εξαιτίας των περιορισμένων του διαστάσεων ή επειδή βρισκόταν στη χριστιανική συνοικία της Παναγούδας και στο προαύλιο οικίας.

 

 Στο εσωτερικό του ναού της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, στην περιοχή του τρούλου, διατηρούνται τοιχογραφίες, οι οποίες ανάγονται μεταξύ των ετών 1350 και 1370. 

Στην κορυφή του θόλου παριστάνεται η Ανάληψη του Ιησού Χριστού και ακολουθεί στην επόμενη ζώνη η Θεοτόκος με τους Αποστόλους που συνοδεύονται από τις απεικονίσεις του ήλιου, της σελήνης και των προσωποποιημένων ανέμων. Ανάμεσα στα παράθυρα του τρούλου απεικονίζονται οκτώ προφήτες, ενώ στη βάση του υπάρχει η παράσταση της Θείας Λειτουργίας με ιεράρχες, διακόνους, ψάλτες και πλήθος πιστών. 

*Ο παλιός αυτός βυζαντινός ναός είναι ένας από τους 15 που έχουν χαρακτηριστεί ως μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO και είχε υποστεί κάποιες σοβαρές στατικές βλάβες από το σεισμό του 1978 και χρειάσθηκε να γίνουν ριζικές αναστηλωτικές εργασίες. Κατά τη διάρκεια των εργασιών αυτών αποκαλύφθηκαν στον τρούλο ίχνη σημαντικής αξίας τοιχογραφιών σύγχρονων με το μνημείο. Σήμερα λειτουργεί σε μικρή συχνότητα και φυσικά όταν πανηγυρίζει (6η Αυγούστου), όπως αυτές τις μέρες, που είναι μια ευκαιρία να τον επισκεφτείτε.
ΠΗΓΗ