''Την τεκούσαν κατέσχεν απήμαντον''

 ❝ ἀπήμαντος ❞

(δύσκολες λέξεις & φράσεις της υμνογραφίας)

Η λέξη "ἀπήμαντος" (κ. ἀπήματος) είναι ομηρική και σημαίνει «αυτός που δεν έχει πάθει καμιά συμφορά ή ζημιά (< α- στερ. + πημαίνω < "πῆμα" «συμφορά, δυστυχία»).

Απαντά πχ στην Οδύσσεια (τ 279-281), όπου περιγράφεται η φιλοξενία των Φαιάκων προς τον Οδυσσέα

«οἳ δή μιν περὶ κῆρι θεὸν ὣς τιμήσαντο

καί οἱ πολλὰ δόσαν πέμπειν τέ μιν ἤθελον αὐτοὶ

οἴκαδʼ ἀπήμαντον. »

(μετάφρ.)

«Αυτοί λοιπόν τον τίμησαν με την καρδιά τους σαν θεό,

και του έδωσαν πολλά δώρα και ήθελαν οι ίδιοι να τον στείλουν

στην πατρίδα του αβλαβή»

________

Ο ποιητής Κοσμάς Μελωδός το αντλεί από τον Αισχύλο (από τον οποίο έχει δανειστεί πολλές εκφράσεις, ώστε δίκαια μπορεί να χαρακτηριστεί «αισχυλικός υμνογράφος»).

Στον ειρμό αυτό ο στίχος σημαίνει:

« (ο Χριστός) την τεκούσα (αυτή που τον γέννησε)

τη διατήρησε αβλαβή» (αναφέρεται στην παρθενία της Θεοτόκου).

Πρόκειται για την κατάληξη του 6ου ειρμού του (πεζού) κανόνος των Χριστουγέννων, που αποτελεί έναν από τους πιο δύσκολους ύμνους της εκκλησίας.

Σπλάχνων ᾿Ιωνᾶν,

ἔμβρυον ἀπήμεσεν,

ἐνάλιος θήρ οἷον ἐδέξατο·

τῇ Παρθένῳ δέ,

ἐνοικήσας ὁ Λόγος καί σάρκα λαβών,

διελήλυθε, φυλάξας ἀδιάφθορον·

ἧς γάρ οὐχ᾿ ὑπέστη ρεύσεως,

τήν τεκοῦσαν κατέσχεν ἀπήμαντον.

[μετάφρ.]

❝Ἀπὸ τὰ σπλάχνα του τὸν Ἰωνὰ

σὰν ἔμβρυο ἐξέμεσε

τὸ θαλάσσιο θηρίο, ἀτόφιο: ὅπως τὸν δέχτηκε.

Ἔτσι καὶ στὴν Παρθένο,

ἀφοῦ ἐνοίκησε ὁ Λόγος καὶ σάρκα ἔλαβε,

διῆλθε ἀπὸ αὐτὴν

φυλάττοντάς την ἄφθορη·

κι ὅπως ἀλλοίωση

ὁ ἴδιος δὲν ὑπέστη,

ἔτσι διεφύλαξε ἀβλαβῆ

κι ἐκείνην ποὺ Τὸν γέννησε❞.

____________

Το θέμα της 6ης ωδής πάντοτε είναι ο Ιωνάς που βγήκε από την κοιλία του κήτους. Εδώ ο ποιητής αριστοτεχνικά βρίσκει τρόπο να συνδέσει το θέμα αυτό με τη Γέννηση. Παρομοιάζει την έξοδό του από την κοιλιά του κήτους με τοκετό, και τον παρομοιάζει με τον τοκετό της Παρθένου:

~ όπως ο Ιωνάς βγήκε όπως ήταν πριν, αβλαβής

~ έτσι η Παρθένος γέννησε και έμεινε όπως ήταν πριν, παρθένος.

Λεξιλογικά:

ἐνάλιος θὴρ = θαλάσσιο θηρίο (το κήτος)

οἷος = τέτοιος που (αντωνυμία)

ῥεῦσις = αλλοίωση, φθορά

ἀπήμαντος = αβλαβής